Concurrentiebewegingen

Concurrentiebewegingen is een begrip uit de sociologie en politicologie dat verwijst naar collectieve bewegingen die ontstaan onder invloed van concurrentie tussen actoren binnen een gedeelde maatschappelijke context. Ze bestaan uit coalities of netwerken van actoren — burgers, belangenorganisaties, lokale gemeenschappen, bedrijven of politici — die concurreren om invloed, legitimiteit of bronnen bij een gemeenschappelijk probleem of doel. Doordat er meerdere actoren met vergelijkbare belangen tegelijk opereren, kan de publieke discussie gepolariseerd raken en beleidsvorming versnipperd.

De term is opgebouwd uit concurrentie en beweging. In studies over sociale bewegingen wordt concurrentiebewegingen gebruikt om de dynamiek te beschrijven waarbij rivaliserende groepen proberen het hoofd te bieden aan een probleem, elk met eigen frames en tactieken. De theorie sluit aan bij modellen van resource mobilization, politieke kansenstructuren en framingprocessen. De aanwezigheid van meerdere, soms tegengestelde actoren leidt vaak tot competitie over aandacht, fondsen en beleidsprioriteiten, maar kan ook leiden tot kruisbestuiving en gezamenlijke initiatieven.

Kenmerkend zijn gedecentraliseerde netwerken, flexibele coalities en uiteenlopende tactieken; actoren delen eenzelfde soort doel, maar verschaffen verschillende verklaringen en strategieën. Digitale media en netwerkvorming versterken mobilisatie en zichtbaarheid, terwijl rivaliteit kan leiden tot fragmentatie of juist tot brede coalities.

Toepassingscontexten zijn onder meer lokale milieubewegingen die om beleidsprioriteit strijden, consumentenrechten- en arbeidsbewegingsgroepen die concurreren om regelgeving en subsidies, en regionale of etnische groepen met overlappende maar uiteenlopende belangen. Het concept biedt inzicht in hoe meerdere bewegingen invloed kunnen uitoefenen ondanks onderlinge competitie, maar kan ook verwarend zijn bij het onderscheiden van rivaliteit en samenwerking.