legitimiteit

Legitimiteit is de waargenomen rechtvaardiging voor het bestaan en het uitoefenen van gezag door een actor, zoals een overheid, een rechtssysteem of een organisatie. Het gaat om de vraag of mensen accepteren dat die actor het recht heeft macht uit te oefenen en besluiten te nemen, en of die besluiten als terecht worden beschouwd.

Er bestaan verschillende vormen en dimensies van legitimiteit. Politieke legitimiteit verwijst naar het draagvlak voor een bestuurlijke orde binnen de bevolking. Juridische legitimiteit houdt verband met de binding aan de rechtsorde en de regels die het handelen van gezagsdragers begrenzen. Sociale legitimiteit ontstaat wanneer de samenleving de instantie als passend, betrouwbaar of noodzakelijk ziet, vaak op basis van gedeelde normen en identiteit.

Theoretisch zijn er uiteenlopende benaderingen. Max Weber onderscheidde drie vormen van autoriteit: traditioneel, charisma en rational-legal. Moderne theorieën leggen vaak de nadruk op procedurele en normative aspecten: legitimiteit kan voortkomen uit democratische legitimatie, rechtsstatelijkheid, transparantie en verantwoording, maar ook uit eerlijke behandeling, effectiviteit en naleving van mensenrechten.

bronnen van legitimiteit zijn onder meer legaliteit, performantie, rechtvaardigheid, transparantie, participatie en inclusieve vertegenwoordiging. Mechanismen zoals verkiezingen, constitutionele ordening, onafhankelijke rechtspraak, media en maatschappelijke organisaties dragen daaraan bij.

Legitimiteit wordt vaak gemeten aan publieke perceptie en daadwerkelijk gedrag, zoals toestemming en naleving. Krisissen van legitimiteit ontstaan bij wantrouwen in instellingen of bij tekenen van rechtsstatelijk falen. In internationale betrekkingen geldt staatslegitimiteit ook als erkenning door andere staten en internationale gemeenschappen. Organisaties kunnen legitimiteit opbouwen via pragmatische, morele en cognitieve justificaties die stakeholders vertrouwen geven in hun handelen.