Betrouwbaarheidstatistieken

Betrouwbaarheidstatistieken zijn numerieke maatstaven die de mate van consistentie en stabiliteit van metingen of systemen beschrijven. Ze geven aan in hoeverre een instrument of proces bij herhaalde metingen onder vergelijkbare omstandigheden dezelfde resultaten oplevert. Betrouwbaarheid is een kernaspect in velden zoals psychologie, sociologie, kwaliteitszorg en engineering, waar reproduceerbaarheid centraal staat.

Veel gebruikte typen zijn onder meer interne betrouwbaarheid (zoals Cronbach's alpha voor de samenhang tussen items), test-hertest betrouwbaarheid (ICC of correlaties tussen metingen op verschillende tijdstippen), en inter-beoordelaarsbetrouwbaarheid (Cohen's kappa, Fleiss' kappa of percent agreement) voor evaluaties door meerdere waarnemers. Een aparte categorie is split-half betrouwbaarheid, waarbij de consistentie tussen twee helften van een meting wordt geteld. In de engineering en kwaliteitscontrole worden ook systeembetrouwbaarheidsstatistieken gehanteerd, zoals MTBF (gemiddelde tijd tot storing) en beschikbaarheid, die de prestaties van een technisch systeem over de tijd beschrijven.

Interpretatie van de waarden varieert per statistiek. Cronbach's alpha probeert de interne samenhang te kwantificeren en wordt vaak geïnterpreteerd alsof een minimum van circa 0,70 bruikbaar is, met hogere waarden bij strengere toepassingen. ICC-waarden boven circa 0,75 worden doorgaans als goed beschouwd. Belangrijke aannames zijn onder meer homogeniteit van de meetdoelen en voldoende variatie binnen de steekproef. Het is essentieel te realiseren dat betrouwbaarheid geen validiteit impliceert: een meetinstrument kan betrouwbaar maar onjuist meten wat bedoeld is.

Betrouwbaarheidstatistieken dienen als hulpmiddel bij instrumentontwerp, evaluatie van vragenlijsten en tests, kwaliteitscontrole van productieprocessen en evaluatie van software- of systeemprestaties. Ze vereisen zorgvuldige modellering van fouten, steekproefomvang en onderzoeksontwerp om interpretaties te kunnen generaliseren.