voorzetselcombinaties

Voorzetselcombinaties zijn grammaticale eenheden die ontstaan wanneer een voorzetsel samen met andere woorden een vaste uitdrukking of een samengestelde voorzetsel vormt. Ze geven relaties aan tussen zinsdelen, zoals plaats, tijd, richting, oorzaak of verhoudingen. In het Nederlands komen twee hoofdtypen voor: samengestelde voorzetsels en voorzetselcombinaties met er.

Samengestelde voorzetsels zijn vaste uitdrukkingen waarin twee of meer woorden samen een prepositie vormen. Voorbeelden zijn in plaats van, ten opzichte van, door middel van, vanwege en met betrekking tot. Deze uitdrukkingen blijven als geheel staan en verbinden met het volgende zinsdeel, meestal een zelfstandig naamwoord of pronomen.

Voorzetselcombinaties met er bestaan uit een voorzetsel plus een pronominaal element zoals erin, eraan, erop, eruit, erbij, ermee, ervan, erom, erachter, ernaast, eronder, erboven. Deze vormen verwijzen terug naar een eerder genoemd ding of situatie en fungeren vaak als vervanging voor dat NP. Voorbeelden: Ik geloof erin; Denk eraan; Het ligt erop; Gaat eruit; Hiermee kan ik leven; Het gaat erom dat we op tijd zijn; Daarbij wil ik aanwezig zijn; Ik kom erachter wat er aan de hand is.

Spelling en gebruik: Samengestelde voorzetsels blijven meestal twee of meer woorden (“in plaats van”, “ten opzichte van”, “door middel van”). De er- vormen van voorzetselcombinaties worden doorgaans als één woord geschreven (erin, eraan, erop, eruit, erbij, ermee, ervan, erom, erachter, ernaast, eronder, erboven). Er bestaan regionale variaties in gesproken taal, maar de genoemde vormen komen breed voor in standaard Nederlands. Deze combinaties vergroten de flexibiliteit bij het uitdrukken van precieze relaties.