vervoegingspatroon

Vervoegingspatroon is een taalkundig begrip dat verwijst naar het vaste patroon waarmee een woord, meestal een werkwoord, van vorm verandert om grammaticale informatie uit te drukken zoals tijd, persoon en getal. Het beschrijft de regelmaat en variatie in de vormen die een woord kan aannemen in verschillende grammaticale contexten.

In het Nederlands onderscheidt men doorgaans drie hoofdpatronen bij werkwoorden: zwakke (regelmatige) werkwoorden, sterke (onregelmatige) werkwoorden en gemengde werkwoorden. Bij zwakke werkwoorden worden de vervoegingen gevormd door toevoeging van achtervoegsels: bijvoorbeeld maken in de tegenwoordige tijd ik maak, jij maakt, hij maakt; verleden tijd maakte; voltooid deelwoord gemaakt. De patronen zijn voorspelbaar en volgen vaak duidelijke klank- en spraaktechnische regels.

Sterke werkwoorden vertonen klankwisselingen in de verleden tijd en hebben vaak een onregelmatig voltooid deelwoord. Voorbeelden zijn lopen: ik loop, jij loopt, hij loopt; verleden tijd liep; voltooid deelwoord gelopen. Eten toont ook klinkerverandering in de verleden tijd en heeft voltooid deelwoord gegeten. Zulke werkwoorden spelen een belangrijke rol bij het verwerven van de taal doordat hun vormen niet volledig voorspelbaar uit het rijtje van stam+uitgangen komen.

Gemengde werkwoorden combineren kenmerken van zwakke en sterke werkwoorden. Een voorbeeld is brengen: ik breng, jij brengt, hij brengt; verleden tijd bracht; voltooid deelwoord gebracht. Deze groep laat zien hoe sommige patronen elementen van beide systemen kunnen bevatten.

In bredere zin verwijst de term vervoegingspatroon naar de systematiek waarmee talen werkwoorden vervoegen, en geldt niet alleen voor Nederlands. In veel talen bestaan klassen of stammen die eenzelfde patroon volgen, wat leren van patronen vergemakkelijkt bij grammatica- en spellingsverwerving.