tegenkoppeling

Tegenkoppeling, ook wel counterfeedback of negatieve terugkoppeling genoemd, is een mechanisme waarbij een deel van de uitgang van een systeem teruggevoerd wordt naar de ingang met een tegengestelde of in ieder geval veranderde signaalfase. Het doel is om veranderingen in de uitgang tegen te gaan, zodat het systeem stabieler en nauwkeuriger reageert. In veel vakgebieden wordt tegenkoppeling vrijwel synoniem aan negatieve terugkoppeling gebruikt, maar het begrip kan ook breder worden toegepast in systemen waar de teruggekoppelde waarde de input op een bepaalde manier beïnvloedt.

In de elektronica en controlekunde wordt tegenkoppeling vaak toegepast om de gain van een versterker te regelen, ruis en vervorming te verminderen en de bandbreedte te vergroten. Een deel van het uitvoersignaal wordt via een terugkoppelingspad teruggevoerd naar de ingang met een tegenovergestelde signaalcomponent. Dit leidt tot minder gevoeligheid voor model- of componentvariaties en tot een stabielere werking. Een nadeel kan zijn dat teveel tegenkoppeling de uitgangsverandering vertraagt of de fase zo beïnvloed dat oscillaties ontstaan, waardoor ontwerp en afstelling zorgvuldig moeten gebeuren.

In biologie, geneeskunde en sociotechnische systemen wordt tegenkoppeling gebruikt om homeostase te behouden: bijvoorbeeld bij thermometer- of hormonale systemen waarin afwijkingen gestuurd worden teruggevoerd om het systeem weer in evenwicht te brengen. Belangrijke concepten zijn de mate van terugkoppeling, de signaalomvang en de faserelatie tussen uit- en teruggevoerd signaal, die samen de stabiliteit en prestaties bepalen.