spraakklank

Een spraakklank is een geluid dat in gesproken taal kan voorkomen en in die taal onderscheidende betekenis kan dragen. In de linguïstiek worden spraakklanken vaak verdeeld in klinkers en medeklinkers. Daarnaast wordt gesproken van fonemen als de abstracte, contrastieve eenheden die betekenissen kunnen veranderen in een taal, terwijl de concrete uitvoeringen daarvan als allofonen dienen.

Fonetiek onderzoekt de fysieke kenmerken van spraakklanken: hoe ze worden geproduceerd (articulatie) en hoe ze klinken (akoestiek). Fonologie bestudeert hoe klanken functioneren binnen de klanksystemen van talen en welke regels bepalen wanneer bepaalde klanken verschijnen of veranderen. Spraakklanken kunnen bovendien variëren in context zonder de betekenis te veranderen, wat verklaart waarom dezelfde klank in verschillende omgevingen anders kan klinken.

Klinkers (vocalen) worden gekenmerkt door de positie van de tong en lippen: hoogte (hoog, midden, laag), voor- versus achterpositie en lipronding. Ze kunnen bestaan uit lange of korte verschijningsvormen en kunnen diftongen omvatten. Medeklinkers (consonanten) onderscheiden zich door plaats van articulatie (bijv. bilabiaal, alveolair, palataal, velaar, glottaal), wijze van articulatie (plosief, fricatief, affricaat, nasal, trillend, approximant) en stemhebbendheid (stemhebbend of stemloos).

In de akoestiek en perceptie zijn kenmerken zoals stemtrilling, formanten voor klinkers en het frequentiespectrum bepalend voor herkenning. Een onderscheid tussen fonemen en hun allofone realisaties illustreert hoe klankregels verschillen tussen talen.

De term spraakklank verwijst zowel naar de concrete geluiden die mensen produceren als naar de abstracte eenheden die betekenis kunnen dragen in een taal. Kennis daarvan is fundamenteel voor taalonderzoek, taalverwerving en spraaktechnologie.