screeningsmethode

Een screeningsmethode is een systematische aanpak om bij een populatie zonder klachten personen te identificeren die mogelijk een aandoening hebben, zodat zij kunnen worden doorverwezen voor diagnostisch onderzoek of vroege behandeling. Screening verschilt van diagnostische testen: een diagnostische test heeft als doel definitief vast te stellen of een aandoening aanwezig is bij iemand met klachten of afwijkende onderzoeksresultaten, terwijl screening zich richt op het opsporen van potentiële gevallen bij asymptomatische personen.

Doel en kenmerken: het doel is om aandoeningen vroeg op te sporen en zo de behandelresultaten te verbeteren en de sterfte te verminderen. Screeningprogramma's vereisen een afweging tussen gevoeligheid, specificiteit en kosteneffectiviteit, en de prevalentie van de aandoening beïnvloedt de voorspellende waarde van de test. Ethiek, privacy en acceptatie spelen eveneens een rol.

Typen screening: massale (of population screening) raakt de hele populatie; gerichte screening richt zich op hoogrisicogroepen; opportunistische screening vindt plaats tijdens een regeling. Methoden variëren: vragenlijsten, lichamelijk onderzoek, laboratoriumtesten, beeldvorming en soms genetische screening.

Veelvoorkomende voorbeelden: newborn screening voor stofwisselingsziekten; mammografie voor borstkanker; screening op baarmoederhalskanker (HPV-test of Pap-test); dikkedarmkanker screening (fecale occult bloedtest of colonoscopie); en meting van bloeddruk en glucose voor cardiovasculaire en endocriene aandoeningen.

Evaluatie en beleid: de effectiviteit van screeningsprogramma's wordt beoordeeld aan de hand van criteria zoals vroegtijdige opsporing, daling in sterfte, onnodige vervolgtesten en mogelijke overdiagnose. Praktische implementatie vereist infrastructuur, follow-up en aandacht voor gelijke toegang tot zorg.