overactivering

Overactivering, vaak vertaald als hyperarousal, is een toestand van overmatige fysiologische en psychische arousal die verder gaat dan wat de situatie vereist. Het speelt een rol in verschillende medische en psychologische contexten en wordt gezien als een kenmerk van diverse aandoeningen en stressreacties. Mechanistisch gezien ontstaat overactiging door snelle en aanhoudende activering van het autonome zenuwstelsel en de HPA-as, waardoor stresshormonen zoals adrenaline en cortisol vrijkomen. Klinisch merk je meestal lichamelijke tekenen zoals een snelle hartslag, zweten, verhoogde ademhaling, gespannen spieren en trillen. Een verstoorde cognitieve toestand kan zich uiten in rusteloosheid, snelle gedachten en concentratieproblemen; gevoelsmatig kan prikkelbaarheid en een gevoel van dreiging optreden.

Oorzaken zijn divers: acute of chronische stress, traumatische ervaringen (PTSS), angststoornissen, stemmingsstoornissen met agitatie, ADHD, stimulantengebruik en gebrek aan slaap. Overactivering is geen opzichzelfstaande diagnose maar een fenomeen dat bij meerdere stoornissen kan voorkomen. Diagnostiek gebeurt via klinisch interview, observatie en zelfrapportage; vaak wordt overactivering beoordeeld als onderdeel van een bredere beoordeling van arousal en stressreacties.

Behandeling richt zich op de onderliggende oorzaak en omvat psychologische interventies zoals cognitieve gedragstherapie, mindfulness, ontspanningsoefeningen, psycho-educatie en slaap- en stressmanagement, vaak aangevuld met leefstijlmaatregelen zoals regelmatige beweging. Medicatie kan kortdurend worden ingezet voor symptomatische vermindering (bijvoorbeeld anxiolytica of antidepressiva) afhankelijk van de diagnose en klinische behoefte. Met adequate zorg kan overactivering afnemen; aanhoudende hyperarousal vergroot andersrisico's zoals burn-out, slaapstoornissen en cardiovasculaire belasting.