orgaanvervanging

Orgaanvervanging is het proces waarbij een versleten of slecht functionerend orgaan wordt vervangen door een functioneler exemplaar of door een vervangende technologie die de functie overneemt. Het begrip omvat zowel orgaantransplantatie als medische hulpmiddelen en regeneratieve benaderingen.

De meest gangbare vorm is een transplantatie van een donororgaan, vaak na overlijden maar bij sommige organen ook van een levende donor. Bij toewijzing spelen factoren als bloedtype, HLA-compatibiliteit en medische geschiktheid een rol. De operatie vereist immunosuppressieve medicijnen om afstoting te voorkomen, waardoor onderhoud en infectierisico’s ontstaan. Transplantaties hebben de overlevingskansen en levenskwaliteit van veel patiënten aanzienlijk verbeterd, maar dragen wel risico’s zoals afstoting, infecties en orgaanklachten.

Naast transplantaties bestaan er kunstmatige organen en ondersteunende apparaten die de werking van een beschadigd orgaan kunnen overnemen of ondersteunen. Voorbeelden zijn ventrikelpompproth apparaten (VADs) en, in zeer zeldzame gevallen, een totaal kunsthart. Bij nierfalen kan dialyse de nierfunctie tijdelijk of langdurig vervangen; dit is geen echte transplantatie, maar wel een vervangingstherapie. Onderzoeksvelden omvatten kunstmatige lever en longen en biotechnologische pogingen tot organenbouw.

Regeneratieve geneeskunde zoekt naar manieren om organen te herstellen of te laten groeien met stamcellen, weefselengineering en 3D-bioprinting. Hoewel veelbelovend, zijn volledig functionele menselijke organen nog grotendeels experimenteel en beperkt beschikbaar. Xenotransplantatie (van dier naar mens) en andere toekomstscenario’s staan voor ethische en medische dilemma’s.

Organenvervanging roept ook ethische, juridische en logistieke vragen op, zoals donorwerving, toewijzingsregels, toestemming en gelijke toegang tot zorg. Overheden en medische verenigingen ontwikkelen beleid om veiligheid, kwaliteit en transparantie te waarborgen.