onvruchtbare

Onvruchtbare is een Nederlands adjectief dat verwijst naar het onvermogen om te voortplanten. In medische context wordt vaak gesproken van onvruchtbaarheid wanneer een paar na twaalf maanden regelmatig onbeschermd vrijen geen conceptie tot stand heeft gebracht, of na zes maanden bij vrouwen van 35 jaar en ouder. De term kan ook toegepast worden op planten of dieren.

Onvruchtbaarheid wordt doorgaans onderverdeeld in primaire (nog geen eerdere zwangerschap) en secundaire (wel een eerdere zwangerschap) onvruchtbaarheid.

Oorzaken zijn divers en verschillen per geslacht. Bij vrouwen spelen ovulatiestoornissen zoals PCOS, eileiderproblemen, endometriose en leeftijdsgerelateerde factoren een rol. Bij mannen zijn lage zaadproductie, afwijkende zaadkwaliteit en blokkades in de zaadleiders veelvoorkomende oorzaken. Leefstijlfactoren zoals roken, overgewicht, alcoholgebruik, stress en blootstelling aan toxines kunnen onvruchtbaarheid verergeren. Soms blijft de oorzaak onbekend.

Diagnose vereist een combinatie van evaluaties: medische voorgeschiedenis, lichamelijk onderzoek, sperma-analyse, hormonale tests en beeldvorming zoals echografie. Het doel is om behandelbare factoren te identificeren en vervolgens het behandelpad te bepalen.

Behandeling varieert en hangt af van de oorzaak en de wensen van het paar. Mogelijkheden zijn leefstijlaanpassingen, ovulatie-inductie (bij vrouwen), behandeling van mannelijke factor, en chirurgie bij anatomische problemen. Voor gecompliceerde gevallen worden reproductieve technologieën ingezet, zoals IUI, IVF en ICSI. In sommige gevallen kunnen donorzaad, donor-embryo of surrogacy overwogen worden, afhankelijk van lokale regelgeving.

De kans op zwangerschap met behandeling verschilt per persoon en oorzaak. Onvruchtbaarheid kan emotioneel en financieel belastend zijn; ondersteuning en counseling zijn vaak belangrijk.