ontwrichting

Een ontwrichting, ook wel luxatie genoemd, is het uit de kom raken van een bot uit zijn gewrichtskom. Hierdoor raakt de normale samenstelling van het gewricht verstoord en kan een bot niet meer in zijn gebruikelijke positie rusten. Een ontwrichting vereist meestal snelle medische aandacht.

Oorzaken en vormen: ontwrichtingen ontstaan meestal door hoogenergetisch trauma, zoals een val, botsing of sportongeval. Daarnaast kan een gewricht met ligamentaire laxiteit of reeds bestaande schade eerder ontwrichten. Sommige gewrichten kunnen vaker ontwrichten na eerdere luxaties. Een onderscheid wordt gemaakt tussen een volledige luxatie (het bot staat volledig uit de gewrichtskom) en een subluxatie (gedeeltelijke verplaatsing).

Veel voorkomende gewrichten: de schouder is het meest kwetsbaar voor luxaties, maar ook de knie (bijvoorbeeld patellaluxatie), heup, elleboog en vingergewrichten kunnen ontwrichten.

Symptomen: hevige pijn, direct verlies van de normale stand en functie van het gewricht, zichtbare deformiteit of misvorming, zwelling en mogelijk zenuw- of vaatklachten in het gebied.

Diagnostiek: bij vermoeden van ontwrichting vindt een klinisch onderzoek plaats, gevolgd door röntgenfoto’s om de positie van de botten te bevestigen en andere letsels uit te sluiten. Bij complexe gevallen kunnen CT- of MRI-beelden nodig zijn.

Behandeling: acute behandeling bestaat uit een spoedreductie, meestal uitgevoerd door een getrainde zorgverlener onder pijnstilling of verdoving. Na de reductie volgt vaak immobilisatie en een revalidatieprogramma. Bij terugkerende of complexe luxaties kan chirurgische stabilisatie of reconstructie nodig zijn.

Prognose en complicaties: de uitkomst is doorgaans goed na juiste behandeling, maar er kan een risico zijn op recidief, zenuw- of vaatletsel, avasculaire necrose (bij heupluxatie) en posttraumatische artritis, afhankelijk van het gewricht en de aard van de verwonding.

Preventie: oefen- en spierversterkingsprogramma’s, geleidelijke revalidatie en het dragen van beschermende uitrusting kunnen herhalingen helpen voorkomen.