nietrivaliteit

Niet-rivaliteit is een eigenschap van bepaalde goederen waarbij de consumptie door één persoon geen afname in beschikbaarheid of kwaliteit voor anderen veroorzaakt. Met andere woorden: als iemand dit goed gebruikt, blijft er evenveel beschikbaar voor anderen. Deze eigenschap onderscheidt niet-rivalige goederen van rivaliserende goederen, waarbij consumptie door de één de hoeveelheid of kwaliteit voor anderen verlaagt. Niet-rivaliteit gaat vaak samen met niet-exclusie (niet-uitsluitbaarheid), maar de twee concepten sluiten elkaar niet noodzakelijk uit: een goed kan niet-exclusief zijn zonder volledig niet-rivalig te zijn, en andersom.

Voorbeelden van niet-rivalige goederen zijn onder meer kennis en informatie (zoals wetenschappelijke kennis, open data en digitale bestanden), openbare informatiediensten en bepaalde vormen van publiek bezit. In de praktijk kan het niveau van niet-rivaliteit echter variëren: bij congestie of beperkte capaciteit kunnen extra gebruikers wel degelijk nadelig zijn voor anderen, waardoor de goederen tijdelijk rivaliserend worden. Ook technologische voorzieningen en netwerken kunnen niet-rivalig lijken totdat druk op het systeem ontstaat.

Economische implicaties behelzen onder meer dat niet-rivaliteit de marginale kosten van toegankelijkheid voor extra gebruikers kan verlagen, waardoor marktprikkels en prijsmechanismen minder vanzelfsprekend werken. Dit kan leiden tot onder- of over-provisioning wanneer de markt de voorziening niet efficiënt regelt. Het gratis-rijderprobleem speelt vaak een rol, waardoor publieke financiering, regelgeving of andere collectieve maatregelen nodig zijn om voldoende provisionie en toegang te waarborgen. Markt- en beleidsfactoren kunnen de mate van niet-rivaliteit beïnvloeden en de rol van overheid en maatschappelijke instellingen bepalen.

---