naamwoordzelfde

Naamwoordzelfde is een term die in sommige Nederlandse grammaticabeschouwingen wordt gebruikt om een specifieke constructie aan te duiden: het gebruik van het determinatief hetzelfde (of dezelfde) samen met een zelfstandig naamwoord om naar hetzelfde antecedente te verwijzen. Het begrip valt onder de brede groep van demonstratieve en referentiële aanduidingen die samen met een benoemd zelfstandig naamwoord voorkomen om identiteitsrelatie tussen woorden of zinsdelen uit te drukken.

In de meest gangbare gevallen verschijnt hetzelfde/dezelfde voor een zelfstandig naamwoord (dezelfde auto, hetzelfde boek, dezelfde mensen). Bij de neutrale enkelvoudsvorm gebruikt men doorgaans hetzelfde met een het-woord: hetzelfde huis. Bij de mannelijke of vrouwelijke enkelvoud of bij meervouden gaat men doorgaans uit van de expliciete bepaaldheid met de/het en de-woorden: dezelfde man, dezelfde vrouw, dezelfde boeken. Hetzelfde kan ook zelfstandig gebruikt worden als een voornaamwoordelijke vervanging: Dat geldt hetzelfde voor iedereen, Dat is hetzelfde.

Functie en gebruikskenmerken: naamwoordzelfde dient om herhaling van het antecedente te voorkomen en de coherentie tussen zinnen of zinsdelen te versterken. Het benadrukt dat het om hetzelfde object of dezelfde zaak gaat als eerder genoemd, en levert vaak een formale of aandachtige toon op. In interpretatie kan de mate van explicietheid variëren: soms wordt het zelfstandig beschouwd als een voorspelbaar, bijna reflexief element van referentie.

Zie ook: anaforeferentie, demonstratieve voornaamwoorden, samenstelling met dezelfde.