leesontwikkeling

Leesontwikkeling is het proces waardoor een persoon geletterde taal leert lezen en begrijpen. Het omvat de cognitieve vaardigheden, taalontwikkeling en de interactie met geschreven teksten. De ontwikkeling begint vroeg en vindt plaats in schoolcontext, thuisomgeving en via dagelijkse leeservaringen.

Fasen in leesontwikkeling zijn onder meer: emergente leesfase, waarin kinderen kennismaken met letters, klanken en printconcepten; decodering en woordherkenning, waarin klank-tekenkoppelingen worden geleerd en woorden sneller herkend worden; en vloeiend lezen met begrip, waarin snelheid, intonatie en strategieën voor begrip verbeteren. Bij elke fase ontwikkelen kinderen zich van fonologische en fonemische bewustwording naar woordherkenning, leesvloeiiheid en uiteindelijk leesbegrip.

Kernvaardigheden voor leesontwikkeling zijn onder meer fonologische en fonemische bewustwording, letter-klankkoppelingen, decodering, woordherkenning, leesvloed (fluency), woordenschat, begrijpend lezen en metacognitieve strategieën om tekst te begrijpen. Een sterke basis in taal en een rijktaalige omgeving ondersteunen deze vaardigheden.

Omgevingsinvloeden zijn cruciaal: taalrijkdom in thuis en school, kwaliteit van leesonderwijs, tijd en herhaalde blootstelling aan leesteksten, en sociaaleconomische factoren. Daarnaast spelen tweetaligheid en taalachtergrond een rol; instructie kan worden aangepast aan de behoeften van leerlingen met diverse taalachtergronden en leesproblemen.

Beoordeling en interventie zijn gericht op vroeg signaleren en gerichte ondersteuning. Screening en formatieve evaluatie helpen bij het identificeren van risico’s, waarna evidence-based interventies volgen, zoals gestructureerde, fonetisch gerichte leesinstructie en gerichte ondersteuning bij dyslexie. Effectieve leesondersteuning is doorgaans expliciet, systematisch en aangepast aan de individuele leerling.