metacognitieve

Metacognitieve verwijst naar metacognitie: het bewust waarnemen en reguleren van eigen denkprocessen. Het begrip speelt een centrale rol in het begrijpen hoe mensen leren, problemen oplossen en beslissingen nemen. De term werd in de jaren zeventig geïntroduceerd door John H. Flavell en is sindsdien uitgegroeid tot een kernonderdeel van onderwijspsychologie en cognitive science. In het Nederlands wordt vaak gesproken van metacognitie of metacognitieve processen.

Metacognitieve kennis omvat kennis over cognitie en leerstrategieën: wat je weet over taken, welke strategieën mogelijk zijn, en wanneer en waarom bepaalde aanpakken geschikt zijn. Metacognitieve regulatie of controle omvat planning, het bewaken van begrip en voortgang tijdens een taak, en evaluatie achteraf van de effectiviteit van de gebruikte strategieën. Samen maken deze onderdelen zelfregulatie mogelijk.

In onderwijspraktijk wordt metacognitie gezien als een motor voor zelfgestuurd leren. Praktijken zoals het modelleren van denkprocessen, het stellen van reflectieve vragen, think-aloud-technieken, en gerichte feedback helpen leerlingen plannen, monitoren en bijsturen. Het stimuleren van metacognitieve vaardigheden kan leiden tot betere leerresultaten en veerkracht bij het oplossen van complexe taken.

Onderzoekers vinden doorgaans positieve associaties tussen metacognitie en academische prestaties, met nuance naar leeftijd, vakgebied en context. Buiten het onderwijs speelt metacognitie ook een rol in professionalisering, besluitvorming en menselijke-computers-interactie, waar bewustzijn van denkprocessen de kwaliteit van keuzes ondersteunt.