intoxiceren

Intoxiceren is een Nederlands werkwoord met twee hoofdbetrekkingen: het veroorzaken van intoxicatie bij iemand anders, en het zich in een toestand van intoxicatie brengen of zichzelf zo beïnvloeden. De bijbehorende termen zijn onder meer intoxicatie (de toestand) en intoxicant (een stof die intoxicatie veroorzaakt). Het begrip wordt in medische, toxicologische en juridische context gebruikt.

Intoxiceren kan plaatsvinden bij blootstelling aan verschillende stoffen, zoals alcohol, medicijnen, illegale drugs of giftige chemicaliën. Het proces berust op werking op het centrale zenuwstelsel, vaak via veranderingen in neurotransmitters zoals GABA, glutamaat en dopaminereceptoren. De effecten variëren afhankelijk van de stof, dosis en individuele factoren, maar omvatten doorgaans verlies van coördinatie, verminderde reactietijd, verstoord beoordelingsvermogen en veranderingen in stemming of waarneming. Bij licht tot matig intoxicerende doses kunnen gevoelens van ontspanning en plezier voorkomen; bij hogere doseringen nemen spraakproblemen, geheugenproblemen, duizeligheid en zelfs bewustzijnsverlies of ademhalingsmoeilijkheden toe.

Gezondheidsrisico’s zijn afhankelijk van de stof en de lengte van het gebruik. Acute intoxicatie kan leiden tot vergiftiging, coma of overlijden, terwijl chronische intoxicatie kan bijdragen aan verslaving, orgaanschade en psychische problemen. Preventie richt zich op voorlichting, verantwoord gebruik en het vermijden van rijden of bedienen van machines onder invloed. Behandeling van verslavingen omvat vaak voorlichting, psychologische ondersteuning, en medische of rehabilitaire programma’s.

Etymologisch is intoxiceren afgeleid van intoxicatie en de Latijnse wortel intoxicare, met een verbinding naar toxisch poison. In het hedendaagse taalgebruik verwijst intoxiceren naar het proces van inebriering of vergiftiging, terwijl intoxicatie de resulterende toestand aanduidt.