interpretatiecanons

Interpretatiecanons zijn systematische regels en maximen die juristen en rechters gebruiken bij de interpretatie van teksten, met name wetten, verdragen en constitutions. Ze dienen om ambiguïteiten op te lossen, de bedoeling van de wetgever te achterhalen en bepalingen onderling te harmoniseren. Interpretation canons fungeren als zekering tegen ontoereikende of willekeurige uitlegging en bieden een kader voor consistentie in interpretatie.

Veelgebruikte interpretatiecanons zijn onder andere: lex specialis derogat legi generali (een specifieke bepaling gaat boven een algemene); lex posterior derogat legi priori (latere wet gaat boven eerdere); expressio unius est exclusio alterius (uitdrukkelijk genoemde dingen sluiten anderen uit); ejusdem generis (algemene termen verwijzen naar soorten die in de opsomming voorkomen); noscitur a sociis (de betekenis van een woord kan afgeleid worden uit de naastliggende woorden); en de canon van redelijkheid en billijkheid (interpretatie moet redelijk en billijk zijn). Daarnaast kan doorgaans ook rekening worden gehouden met objectieve uitleg, belangenafweging en constitutionele normen.

Toepassing en grenzen: interpretatiecanons dienen als hulpmiddelen en zijn geen onwrikbare regels. Ze kunnen met elkaar in conflict komen of moeten worden afgewogen tegen de tekst, de context, de parlementaire geschiedenis en fundamentele rechten. In de rechtspraktijk bieden ze handvatten om tot antwoorden te komen die coherent zijn met het rechtssysteem, maar ze kunnen geen substituut vormen voor een duidelijke tekst of een uitputtende wetgeving.

In de Nederlandse rechtspraktijk spelen interpretatiecanons een belangrijke rol bij de uitleg van wet- en regelgeving en verdragen. Ze worden gebruikt door de Hoge Raad en andere rechtbanken als heuristieken om tot rechtvaardige en consistente beslissingen te komen, zonder de tekstuele grenzen van de wet uit het oog te verliezen.