immuunverdediging

Immuunverdediging is de verzameling processen waarmee een organisme zich beschermt tegen ziekteverwekkers zoals bacteriën, virussen, schimmels en parasieten, en tegen abnormale of veranderde eigen cellen. Het systeem bestaat uit twee hoofdcomponenten: een niet-specifieke (innate) en een specifieke (adaptieve) respons.

Innate immuniteit is de eerste lijn van verdediging en uiterst snel beschikbaar. Fysieke en chemische barrières zoals de huid, slijmvliezen, slijm en maagzuur voorkomen binnendringen van ziekteverwekkers. Bij aantasting treden fagocyterende cellen op (zoals neutrofielen en macrofagen) en dendritische cellen op, die micro-organismen opnemen en afbreken. Natuurlijke killercellen kunnen geïnfecteerde of tumorachtige cellen vernietigen. Mediatoren zoals cytokinen en complement zorgen voor ontstekingsreacties en verwijdering van geïnfecteerde weefsels. Deze respons is breed en niet specifiek voor een bepaalde ziekte.

Adaptieve immuniteit is gericht op specifieke antigenen en kan geheugen vormen. T-lymfocyten en B-lymfocyten spelen hierbij de hoofdrollen. Antigenpresenterende cellen (onder meer dendritische cellen) activeren T-cellen, die celgemedieerde immuniteit leveren, terwijl B-cellen antistoffen produceren ten behoeve van humorale immuniteit. Antistoffen herkennen ziekteverwekkers en markeren ze voor verwijdering; geheugen-T- en geheugen-B-cellen zorgen voor snellere en sterkere reacties bij latere blootstelling.

Organen van de immuniteit omvatten primaire lymfoïde organen (beenmerg voor B-cellen, thymus voor T-cellen) en secundaire lymfoïde organen en weefsels (lappen, milt, lymfeklieren, mucosa-geassocieerd lymfoïde weefsel). Vaccinatie stimuleert adaptieve immuniteit en geheugen zonder ziekte op te lopen.

Immuunverdediging kan verstoord raken door immunodeficiënties of overmatige responsen zoals allergieën en auto-immuunziekten, wat aanleiding geeft tot medische interventie en preventie.