geurmarkeringen

Geurmarkering is het proces waarbij een dier chemische signaalstoffen achterlaat in de omgeving om communicatie met soortgenoten of andere soorten mogelijk te maken. De stoffen ontstaan in klieren of worden via urine, feces of huidafscheidingen afgegeven en kunnen variëren in vluchtigheid en duur. Het doel is informatie over identiteit, territorium, status of aanwezigheid door te geven aan soortgenoten.

Doel en functies: Geurmarkering dient onder meer ter afbakening van territorium, het herkennen van soortgenoten en individuen, het aantrekken van partners, de communicatie van seksuele status en ouder-kind herkenning. Het kan ook waarschuwen voor gevaar of concurrentie.

Middelen en mechanismen: De signaalstoffen zijn meestal vluchtig, zodat ze op afstand kunnen worden opgemerkt, of minder vluchtig en bedoeld voor nabijheid. Ze worden geproduceerd door geurklieren, bij katten en vele zoogdieren in speciale klieren nabij anus of op kop, of via urine- of feces-markeringen. Bij meerdere soorten wordt sproeien, borstelen, of krassen op objecten gebruikt om geur achter te laten.

Voorbeelden: Zoogdieren zoals katten en honden gebruiken urine en geurklieren om territorium te markeren. Herten en andere zoogdieren gebruiken urine- en klierafscheidingen langs paden of op objecten. Muizen en ratten achterlaten geurmarkeringen die informeren over aanwezigheid en agressie. Insecten en andere groepen kennen vergelijkbare systemen; geur is cruciaal voor communicatie, soms met verschillende chemische klassen.

Onderzoek en toepasbaarheid: Geurmarkering valt onder chemische ecologie. Analyses gebeuren met technieken als gaschromatografie-massaspectrometrie (GC-MS). De receptoren die reageren op de signalen worden bestudeerd via het olfactoire systeem van het dier, met het vomeronasalorgaan dat een rol kan spelen. In praktische toepassingen helpt kennis van geurmarkering bij dierenverzorging, ongediertebestrijding en beheer van wilde populaties.