vluchtig

Vluchtig is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands met twee hoofdbetekenissen. In de meest voorkomende taalgebruik verwijst het naar iets dat slechts korte tijd bestaat of indruk geeft en daarna verdwijnt, zoals een vluchtige blik, een vluchtige indruk of een vluchtige ontmoeting. In deze betekenis staat vluchtig vaak nabij woorden als tijdelijk, kortstondig en voorbijgaand. In de wetenschappelijke en technische sfeer heeft vluchtig een specifieke betekenis die verwijst naar stoffelijke eigenschap: vluchtige stoffen verdampen snel bij kamertemperatuur of onder normale omstandigheden, en vertonen daardoor weinig restresten achter.

Etymologisch gezien is vluchtig afgeleid van vlucht en het achtervoegsel -ig, waarmee een eigenschap wordt aangeduid. De oorsprong ligt vermoedelijk in de ouderwetse associatie van snelheid of bewegen met het vermogen om snel te verdwijnen; zo veranderde de betekenis van iets dat “kan vluchten” naar iets dat “onvoorzien kort aanwezig is” en uiteindelijk naar de eigenschap van verdampen of voorbijgaan.

Gebruik en nuance vereisen onderscheid tussen de alledaagse en de wetenschappelijke betekenis. In alledaagse taal spreekt men van vluchtige ervaringen of waarnemingen die snel voorbijgaan, bijvoorbeeld een vluchtige indruk die later vervaagt. In wetenschappelijke context spreken wetenschappers van vluchtige stoffen, waarvan de dampdruk hoog is en die zonder veel achterblijvend residu verdampen. De term wordt ook in figuurlijke zin gebruikt om aan te geven dat iets tijdelijk of langzaam blijvend is, in contrast met het langdurige of permanente. Synoniemen in de dagelijkse taal zijn tijdelijk, kortstondig en voorbijgaand; tegenovergestelde termen zijn langdurig en blijvend.