dosisplanningssystemen

Dosisplanningssystemen, ook wel treatment planning systems (TPS) genoemd, zijn softwareplatforms die in de radiotherapie worden gebruikt om de verdeling van stralingsdosis in het menselijk lichaam te berekenen en te optimaliseren. Ze behandelen zowel externe radiotherapie als brachytherapie en ondersteunen 3D- en 4D-planning en, in toenemende mate, adaptieve planning.

Een dosisplanningssysteem verwerkt medische beelddata (meestal CT, maar ook MRI en PET) en maakt structuren aan zoals doelvolume en organen op risico. Het bevat een dosimetrische engine, een beammodel, en hulpmiddelen voor contouring, plan- en beamconfiguratie, multi-criteria-optimalisatie en evaluatie met dose-volume-histogrammen (DVH). De workflow omvat meestal beeldimport, structuurdefinitie, selectie van stralingsbundels, dosisberekening, planoptimalisatie, planbeoordeling en export naar de behandelingseenheid in DICOM-RT-formaat.

Dosisberekening kan variëren van eenvoudige pencil-beam tot geavanceerde convolution-superpositie en Monte Carlo-simulaties. Moderne systemen corrigeren voor weefselinhomogeniteiten, gebruiken verschillende deterministische en stochastische modellen en bieden vaak mogelijkheden voor 3D- of 4D-planning om bewegingen te verwerken.

Interoperabiliteit en kwaliteit staan centraal: DICOM-RT-standaarden, IHE-RO-gegevensuitwisseling en koppeling aan linac-systemen zijn gangbaar. Klinische QA, commissioning, patient-specifieke QA en end-to-end-tests zijn essentieel om nauwkeurigheid en reproduceerbaarheid te waarborgen.

Toepassingen omvatten technieken zoals IMRT, VMAT en SBRT, en steeds vaker protontherapie. Tamelijk grootschalige systemen dragen bij aan betere tumorafvanging en spaarzamer bloed- en orgaansparings, maar vereisen voortdurende evaluatie van nauwkeurigheid, beeldvorming en adaptief plannen.