stralingsdosis

Stralingsdosis is de hoeveelheid ioniserende straling die door een stof of weefsel wordt opgenomen. Het gaat om de energie die per massa wordt afgegeven aan het materiaal. De basiseenheid van de absorptiedosis is de gray (Gy): 1 Gy = 1 joule energie per kilogram stof. In de radiobiologie en de gezondheid wordt vaak gewerkt met dosis‑eenheden die rekening houden met het biologische effect van verschillende stralingssoorten.

Belangrijke gerelateerde begrippen zijn de equivalente dosis en de effectieve dosis. De equivalente dosis, uitgedrukt in sv (sievert), is de absorptiedosis D vermenigvuldigd met een stralingsfactor wR die het-biologische effect van de stralingssoort weergeeft (bijvoorbeeld alfa, beta of gammastraling). De effectieve dosis is de som van de equivalente doses over verschillende weefsels, elk vermenigvuldigd met een weefsel-gewichtsfactor wT, en geeft een schatting van het totale cancer- en erfelijkheidsrisico voor de mens.

Metingen en verwijzingen. Expositie (uitgedrukt in C/kg) verwijst naar de hoeveelheid elektriciteit geproduceerd per massa in lucht en is niet hetzelfde als de absorptiedosis in weefsel. Dosimeters zoals ionisatiekamers, thermoluminescente dosimeters (TLD) en optisch gestimuleerde luminescentiedetectoren (OSL) worden gebruikt om stralingsdosis te bepalen. In medische beeldvorming en bestraling wordt soms ook kerma of dosis–area product (DAP) gebruikt.

Toepassingen en normen. Stralingsdosis is cruciaal voor veiligheid, radiotherapieplanning en dosimetrie in de kliniek, industrie en ruimtevaart. Lockers en wetgeving spreken vaak over jaarlijkse effectieve dosislimieten voor beroepsbeoefenaars (typisch rond enkele tientallen mSv) en public, met achtergrondstraling die wereldwijd gemiddeld enkele mSv per jaar bedraagt. De risico-inschatting hangt af van stralingskwaliteit, dosisduur en weefsels die worden geraakt.