celsterfte

Celsterfte is het proces waarbij cellen op een bepaalde manier overlijden. Het is een fundamenteel onderdeel van ontwikkeling, weefselonderhoud en immuunrespons, maar kan ook leiden tot ziekte wanneer het either te veel of te weinig gebeurt. Celsterfte omvat zowel geprogrammeerde routes als ongecontroleerde celdood.

De belangrijkste vormen zijn apoptose, necrose en gereguleerde vormen van necrose. Apoptose is een geprogrammeerde celdood waarbij cellen gecontroleerd uitgediend worden en door fagocytose worden verwijderd zonder ontsteking te veroorzaken. Necrose is meestal het gevolg van ernstige schade en gaat gepaard met celzwelling, inhoud vrijlaten en ontstekingsreacties. Daarnaast bestaan gereguleerde necroseprocessen zoals necroptose en pyroptose, die gecasseerde signalen volgen maar resulteren in een ontstekingsreactie. Autophagie, een proces waarbij cellulaire componenten worden afgebroken en hergebruikt, kan celsterfte onder bepaalde omstandigheden bevorderen maar dient vaak ook als overlevingsmechanisme.

Mechanismen en signalen variëren per route. Apoptose wordt veroorzaakt door caspases via intrinsieke (mitochondriale) of extrinsieke (death receptor) routes. Necroptose en pyroptose maken gebruik van specifieke proteïne-netwerken die lektorgaanwisseling en inflammasoomactivatie kunnen aangestuurd. Detectie van celsterfte gebeurt onder meer met DNA-fragmentatie-tests, annexine V-binding, caspase-activiteit en microscopische kenmerken.

Praktisch is celsterfte cruciaal voor normale ontwikkeling en weefselhomeostase, maar dysregulatie wordt in verband gebracht met kanker, neurodegeneratieve aandoeningen, ischemie en ontstekingsziekten. Therapeutisch richten sommige behandelingen zich op het moduleren van apoptose of andere celsterfte-pathways.