burgerschap

Burgerschap is de juridische status van iemand als lid van een staat of gemeenschap, met bijbehorende rechten en plichten. De term komt van burger, de inwoner met rechten in een gemeenschap, en heeft zich ontwikkeld tot een centraal begrip in moderne staten. Historisch gezien ontstond burgerschap uit middeleeuwse steden en groeide het uit tot een kernprincipe van de natiestaat, waarin expliciete burgerrechten en wettelijke plichten zijn vastgelegd.

In de praktijk omvat burgerschap doorgaans civiele rechten (zoals vrijheid van meningsuiting en rechtsbescherming), politieke rechten (stemrecht en het recht verkiesbaar te zijn) en sociale rechten (toegang tot onderwijs en sociale zekerheid). Tegelijkertijd gaat burgerschap vaak gepaard met plichten, zoals naleving van wetten, betaling van belastingen en deelname aan het publieke leven.

De manier waarop burgerschap verkregen kan worden varieert per land. Het kan bij de geboorte ontstaan (jus soli of jus sanguinis), door naturalisatie na een periode van verblijf en het voldoen aan vereisten zoals taal- en integratiecriteria, of volgens andere wettelijke regels. Verlies of beperking van burgerschap kan voorkomen door naturalisatieverliezen, expatriatie of uitsluiting bij bijzondere omstandigheden; in sommige gevallen is duale burgerschap toegestaan of beperkt.

Burgerschap heeft ook een sociaal-culturele dimensie: het omvat de verplichting en mogelijkheid tot deelname aan het publieke leven, betrokkenheid bij de gemeenschap en gedeelde normen en waarden. In veel systemen wordt burgerschap gezien als basis voor sociale cohesie en democratische legitimatie, en is educatie over rechten en plichten vaak onderdeel van het curriculum.