bloedlipiden

Bloedlipiden zijn vetten en vetachtige moleculen die in het bloed voorkomen en voornamelijk worden vervoerd door lipoproteïnen. De belangrijkste typen die in een klinische setting worden gemeten zijn cholesterol en triglyceriden. Cholesterol kan verder worden onderverdeeld in LDL-cholesterol (Low-Density Lipoprotein) en HDL-cholesterol (High-Density Lipoprotein) en soms totaal cholesterol en niet-HDL cholesterol. Lipiden leveren energie en dienen als bouwstenen voor celmembranen en hormoonproductie, maar een onbalans kan leiden tot aderverkalking.

LDL vervoert cholesterol naar weefsels; hoge LDL is een risicofactor voor atherosclerose. HDL wordt beschouwd als het “goede cholesterol” omdat het cholesterol terugbrengt naar de lever voor verwijdering en daarmee geassocieerd wordt met minder hart- en vaatziekten. VLDL bevat vooral triglyceriden en draagt bij aan vettige plaquevorming; hoge triglyceriden verhogen ook het risico op pancreatitis bij extreme verhoging.

Een standaard lipidendpanel meet totaal cholesterol, LDL-cholesterol, HDL-cholesterol en triglyceriden; vaak wordt ook niet-HDL-cholesterol berekend. Voor triglyceriden is meestal een nuchter staal aanbevolen; moderne richtlijnen maken ook niet-nuchter meten mogelijk.

Verhoogde LDL-cholesterol en triglyceriden verhogen het risico op atherosclerose en cardiovasculaire gebeurtenissen; HDL-cholesterol wordt over het algemeen als beschermend beschouwd, maar de relatie is niet eenduidig.

Factoren die bloedlipiden beïnvloeden zijn genetica (familiale hypercholesterolemie), dieet (veel verzadigde vetten en suikers), overgewicht, gebrek aan lichaamsbeweging, diabetes, hypothyreoïdie, alcohol en bepaalde medicijnen.

Behandeling richt zich op het verlagen van LDL en triglyceriden en het voorkomen van hartziekten. Leefstijlmaatregelen zoals een gezond dieet met veel groenten, volkoren en vis, regelmatige lichaamsbeweging, gewichtsverlies en matiging van alcohol hebben effect. Medicamenteuze therapieën bestaan uit statines als eerste keus; aanvullende middelen zoals ezetimibe, PCSK9-remmers of fibraten kunnen nodig zijn bij onvoldoende respons.

Screening: bij volwassenen wordt doorgaans om de 4-6 jaar een lipidentest uitgevoerd, meestal vanaf 20 jaar of eerder bij risicofactoren. Kinderen met familiegeschiedenis kunnen ook worden gescreend.

---