bioactiviteit

Bioactiviteit is het vermogen van een stof om een biologisch effect teweeg te brengen in een levende receptor, cel of orgaansysteem. De term wordt gebruikt voor geneesmiddelen, natuurlijke metabolieten, voedselingrediënten en chemische verbindingen. Bioactieve stoffen kunnen interactie aangaan met biomoleculen zoals receptoren, enzymen of ionkanalen, wat veranderingen in cellulaire processen, weefselfunctie of fysiologie veroorzaakt. De effecten kunnen gunstig zijn, zoals therapeutische werking of antioxidantactiviteit, maar ook schadelijk, bijvoorbeeld door toxiciteit of ontstekingsreacties.

Bioactiviteit omvat verschillende typen interacties, zoals enzymremming, receptormodulatie, antimicrobiële activiteit, cytotoxiciteit tegen kankercellen, immuunmodulatie en antioxidante effecten. Kennis hieruit is van belang in farmaceutische ontwikkeling, voedingswetenschap en toxicologie. Veel bioactieve verbindingen komen uit natuurlijke bronnen zoals planten, micro-organismen en schimmels.

De evaluatie gebeurt veelal in in vitro assays (bijv. celviabiliteit, enzymactiviteit, bindingsaffiniteit), ex vivo testen en in vivo modellen. In medicijnontdekking worden ook hoge-doorloopt screenings (HTS) toegepast. Resultaten hangen af van concentratie, testcondities, stabiliteit en biologische beschikbaarheid; een activiteit in vitro vertaalt zich niet altijd naar effect in het organisme.

Factoren die bioactiviteit bepalen zijn onder meer de chemische structuur, lipofiliciteit, oplosbaarheid en metabolisme. Biologische beschikbaarheid, afgifte en levermetabolisme beïnvloeden of een activiteit in vivo tot uiting komt. De relatie tussen structuur en activiteit (SAR) helpt bij het optimaliseren van potentie en selectiviteit.

Toepassingen van bioactiviteit variëren van geneesmiddelen- en voedingsonderzoek tot veiligheidsevaluatie en regulering. In de context van voeding en supplementen wordt bioactiviteit vaak onderzocht om gezondheidseffecten te onderbouwen en verantwoorde claims mogelijk te maken.