appositionele

Appositionele bijstelling is een begrip uit de taalwetenschap dat verwijst naar een type bijstelling waarin een tweede woordgroep, meestal een zelfstandig naamwoordelijke groep (een NP) of een korte zin, een eerder genoemd zelfstandig naamwoord nader toelicht of hernoemt. Het doel is aanvullende identificatie of verduidelijking te bieden zonder de kernbetekenis van de zin te veranderen.

Een veelvoorkomend soort is de NP-appositie, die een naam verder specificeert: Amsterdam, de hoofdstad van Nederland, trekt veel toeristen. Ook persoons- en bedrijfsnamen worden vaak gevolgd door een appositionele bijstelling: Mijn collega, een ervaren programmeur, helpt mee. In deze gevallen geeft de appositie extra informatie die meestal optioneel is voor het begrijpen van de hele zin.

Appositionele bijstellingen karakteriseren zich door punctuatie: ze staan meestal tussen komma’s, maar kunnen ook tussen haakjes of met een streepje gescheiden zijn, afhankelijk van de stijl en de gewenste nadruk. Een kernkenmerk is dat de appositie meestal niet noodzakelijk is voor de identificatie van het antecedent en daarom als aanvullende informatie wordt beschouwd. In sommige gevallen kan een appositieve bijstelling ook zonder komma’s voorkomen wanneer de relatie sterker bij de identificatie hoort, al is dit minder gebruikelijk in standaard schrijftaal.

In de grammatica wordt vaak onderscheid gemaakt tussen apposities die extra informatie geven en situaties waarin de bijstelling meer beperkt of restrictief van aard is. In praktische taaltoepassingen komt de appositionele constructie vooral voor in beschrijvende stijl, biografieën en journaal- of nieuwsberichten, waar namen met verduidelijkende bijstellingen worden gekoppeld.

Zie ook: appositie, bijstelling, non-restrictieve bijstelling.