karakteriseren

Karakteriseren is het proces van het beschrijven of vaststellen van de kenmerken van een persoon, ding of fenomeen en het onderscheiden van andere zaken met vergelijkbare eigenschappen. In literatuur en media verwijst karakteriseren vooral naar het opbouwen en beschrijven van een personage of een rol binnen een verhaal.

Het woord komt uit het Franse caracteriseren, met wortels in het Latijn en Grieks; het geeft een aanduiding van wat iets uniek of typerend maakt.

In literatuur gebeurt karakterisering meestal via directe en indirecte middelen. Directe karakterisering zegt expliciet welke kenmerken een verteller toekent, terwijl indirecte karakterisering plaatsvindt door wat het personage denkt, doet, zegt en hoe anderen op hem reageren. Door beide vormen te combineren, ontstaat een geloofwaardig en veelzijdig beeld van de personages en hun ontwikkeling door het verhaal heen.

In wetenschap en onderzoek betekent karakteriseren het bepalen van de eigenschappen van een object, stof of systeem. Dit kan kwalitatief zijn (bijvoorbeeld het identificeren van componenten) of kwantitatief (metingen van samenstelling, structuur, gedrag of prestaties). Doel is begrip, classificatie en het leveren van voorspellende waarde voor verder onderzoek of toepassing.

Bij karakterisering is methodische zorg cruciaal: duidelijke criteria, reproduceerbare procedures en aandacht voor context en bias verhogen de betrouwbaarheid en bruikbaarheid van de bevindingen. Afhankelijk van vakgebied en doel kan karakterisering zowel beschrijvend als verklarend zijn, en vaak een combinatie van verschillende methoden vereisen.