alvleesklieradenocarcinoom

Alvleesklieradenocarcinoom is de meest voorkomende vorm van kanker in de alvleesklier. Het ontstaat vrijwel uitsluitend uit ductale cellen van het exocriene deel van de pancreas en groeit vaak onopgemerkt langs wanden en vaten, waardoor de behandeling complex kan zijn. De kanker heeft wereldwijd een van de laagste overlevingscijfers onder buiktumoren.

Belangrijke risicofactoren zijn ouderdom, roken, chronische pancreatitis, obesitas en diabetes mellitus type 2. Een familiegeschiedenis en erfelijke syndromen zoals BRCA2, PALB2 en Lynch verhogen het risico. De precieze oorzaak blijft meestal onbekend.

Symptomen treden vaak pas in een gevorderd stadium op. Geelzucht, donkergekleurde urine en bleke ontlasting wijzen op afsluiting van de galwegen (vaak bij tumoren in de kop van de alvleesklier). Pijn in de bovenbuik of rug, gewichtsverlies, gebrek aan eetlust en misselijkheid komen ook voor. Soms geeft nieuw optredende diabetes extra aanwijzingen.

Diagnose gebeurt met beeldvorming zoals contrast-CT of MRI, en bevestiging kan plaatsvinden met endoscopische ultrASONografie en biopt (EUS-FNA). Bloedtesten kunnen CA 19-9 tonen, maar dit is geen specifiek screeningsmiddel. Stadiëring volgens TNM helpt bij beslissen over behandeling.

Behandeling is afhankelijk van de fase. Voor lokaal behandelbare tumoren is chirurgie het belangrijkste curatieve middel, meestal pancreatoduodenectomie (Whipple procedure) of distal pancreatectomie. Adjuvante chemotherapie verbetert overleving; neoadjuvante therapie kan bij sommige patiënten worden toegepast. Bij onresectabele ziekten verschaffen chemotherapie en palliaire zorg verlichting; bestraling kan in selecte gevallen worden ingezet. Doelgerichte therapieën zijn beperkt tot zeldzame mutaties.

De prognose blijft slecht: de vijfjaarsoverleving ligt wereldwijd rondom 5–10%, en vroegtijdige detectie kan de uitkomsten verbeteren, maar recidief is veelal het gevolg. Nazorg bestaat uit follow-up en controle op terugkeer.