Zekerheidsvraagstukken

Zekerheidsvraagstukken zijn binnen de epistemologie de verzamelnaam voor vraagstukken over zekerheid en de fundamenten van kennis. Ze behandelen hoe zeker overtuigingen kunnen zijn, wat het verschil is tussen zekerheid en waarschijnlijkheid, en welke normen of methoden nodig zijn om overtuigingen te rechtvaardigen.

Historische context: De problematiek gaat terug tot Descartes, die zintuiglijke waarneming en veel overtuigingen in twijfel trok en uitsluitend het cogito als onbetwijfelbaar fundament overhield. Vervolgens ontstonden verschillende antwoorden: foundationalistische theorieën zoeken incorrumpabele basisstellingen, coherentistische theorieën leggen de rechtvaardiging in de samenhang van het geheel, en infinitistische benaderingen proberen oneindige justificatie te vermijden of te omzeilen. In de twintigste eeuw kreeg scepticisme nieuwe vorm, terwijl sommigen zoals Moore met "common sense" argumenten stelden dat bepaalde, alledaagse overtuigingen als basis kunnen dienen voor zekerheid.

Moderne ontwikkelingen: Gettier-gevallen toonden aan dat rechtvaardiging alleen onvoldoende is om kennis te waarborgen, wat de discussie over zekerheid verder compliceerde. Huidige posities omvatten reliabilisme (betrouwbaarheid van cognitieve processen), contextualisme (certitude die afhankelijk is van de toepassingscontext), Bayesian epistemology (probabilistische rechtvaardiging), en virtue epistemology (kwaliteit van het kennen bij de knaag van de kennende agent). Daarnaast blijft de verhouding tussen zekerheid, waarheid en justificatie centraal, evenals de relatie tussen perceptie, taal en wetenschap.

Praktische aspecten: Zekerheidsvraagstukken beïnvloeden hoe men kennisclaims evalueert in wetenschap, recht en onderwijs, en hoe men omgaat met twijfel en onzekerheid in ons dagelijks denken.

Zie ook: epistemologie, zekerheid, scepticisme, Gettier-probleem, foundationalisme, coherentisme, Bayesianisme.