Vergelijkendeanaloge

Vergelijkendeanaloge is een term die in sommige vakgebieden wordt gebruikt om een onderzoeksbenadering aan te duiden die op een systematische, vergelijkende manier naar analogieën kijkt. Het begrip is geen uniforme, wijdverspreide term en kan in verschillende disciplines verschillende accenten krijgen. In algemene zin verwijst het naar het bestuderen van hoe analogie werkt across domeinen, hoe analogieën ontstaan, worden ingezet en worden getransformeerd door verschillende praktijk- en denkkaders.

Het concept област zich op het idee dat analogieën niet enkel als retorisch hulpmiddel bestaan, maar als structurele elementen van kennisvorming, communicatie en interpretatie. Door vergelijkend te kijken naar hoe analogieën functioneren in verschillende contexten—zoals taal, wetenschap, literatuur, en cultuur—kunnen patronen en regels voor analogisch redeneren en overbruggende concepten blootgelegd worden. Typisch wordt gewerkt met een typologie van analoge relaties (bijvoorbeeld functionele, structurele of relationele analogieën) en met systematische vergelijkingen tussen gevallen.

Toepassingsgebieden omvatten onder meer linguïstiek en taalverandering (analyse van analogie in woordvormingsprocessen en grammaticale systemen), filosofie van de wetenschap (analogies in theorieontwikkeling en modelvorming), cognitieve wetenschappen (analogisch redeneren en begrip), en retoriek of literatuurwetenschap (analogiebouw en argumentatieve structuur). Methoden bestaan uit een combinatie van vergelijkende analyse, casestudies, inhouds- en discourse-analyse en, waar mogelijk, gegevensgestuurde evaluatie uit corpora.

Kritiekpunten betreffen definitionaliteit en operationalisatie: de mate waarin verschillende disciplines daadwerkelijk over één handeltoon spreken, en de moeilijkheid om analogieën cross-domain objectief te vergelijken. Desalderzijds biedt het een raamwerk om inzicht te krijgen in hoe mensen en samenlevingen afhankelijk van analogie denken en communiceren.

Zie ook: analogie, vergelijkende literatuurwetenschap, conceptuele metaforen, analogisch redeneren.