Stikstofdeposities

Stikstofdeposities vormen de input van reactieve stikstofverbindingen uit de atmosfeer naar land- en zoetwaterecosystemen. Deposities vinden plaats als natte deposities (neerslag) en droge deposities (gas- en deeltjesdepositie). Tot de reactieve stikstof gerekend zijn onder meer ammoniak (NH3), ammonium (NH4+), stikstofoxiden NOx en nitraat (NO3-), evenals zure stoffen als salpeterzuur (HNO3). Natte deposities ontstaan wanneer deze stoffen oplossen in regen of sneeuw; droge deposities treden op wanneer gasvormige NH3 en NOx of fijn stof aan oppervlakken hechten. De mate van depositie varieert sterk met locatie, seizoen en weersomstandigheden en wordt vaak uitgedrukt in kg N per hectare per jaar (kg N ha-1 yr-1).

Belangrijke oorzaken zijn landbouw (mest- en kunstmesttoepassing, dierlijke huisvesting), verkeer en industrie of verbranding van fossiele brandstoffen. Door chemische omzetting in de atmosfeer kunnen NOx en NH3 over lange afstanden worden getransporteerd voordat ze neerslaan op land of water, wat cross-border effecten mogelijk maakt.

Effecten op ecosystemen omvatten eutrofiëring van wateren en bodems, verzuring van bodems en afname van stikstofgevoelige plantensoorten, met potentieel verlies aan biodiversiteit in stikstofarme habitats. Langdurige stikstofbelasting kan leiden tot veranderde bodemchemie, verhoogde nitrate-leaching en drinkwaterkwaliteitproblemen.

Beleid en beheer richten zich op vermindering van NH3- en NOx-emissies, monitoring en evaluatie van kritieke belasting. In de EU speelt de NEC-richtlijn een centrale rol en het concept van kritieke belading helpt bij het bepalen van grenswaarden. Maatregelen omvatten beter mest- en stalbeheer, emissiereductie in transport en industrie, en inzet van schone technologieën.

Monitoring en onderzoek volgen depositiepatronen en ecologische respons via nationale netwerken en internationale modellen (bijv. EMEP). Regelmatige evaluatie van kritieke beladingen ondersteunt beleid en herstelkansen voor ecosystemen.