stikstofoxiden

Stikstofoxiden, vaak afgekort als NOx, is de verzamelnaam voor stikstofverbindingen die in oxidatieve omstandigheden voorkomen. De belangrijkste leden zijn stikstofoxide (NO) en stikstofdioxide (NO2). In wisselwerking met chemische snelheden kunnen ook andere oxiden ontstaan, zoals N2O3, N2O4 en N2O5, die in evenwichten ontstaan onder specifieke temperatuurs- en vochtigheidsomstandigheden. NOx komen zowel natuurlijk voor, bijvoorbeeld uit vulkanische activiteit en bekleding van bliksem, als door menselijke activiteiten zoals verbranding van fossiele brandstoffen.

Bronnen en emissies ontstaan vooral door verbranding in voertuigen, elektriciteitscentrales, industrie en scheepvaart. Hogere temperaturen in motoren en dieseltechnologie leiden tot hogere NOx-emissies, terwijl renovaties aan uitlaatsystemen en brandstofkwaliteit NOx-reductie mogelijk maken. NOx kan worden verwijderd of gereduceerd door katalytische omzetting en andere emissiebeperkende technologieën.

In de atmosfeer spelen NOx een sleutelrol in de chemie van troposferische ozon en smog. NO en NO2 reageren met licht en andere verbindingen om ozon (O3) en salpeter- of nitratenresten te vormen, wat kan bijdragen aan luchtvervuiling en zure regenvorming via omzettingen naar stikstofoxiden en salpeterzouten. De aanwezigheid van NOx beïnvloedt ook de luchtkwaliteit en gezondheid, met irritatie van de ademwegen en verergering van hartaandoeningen bij blootstelling aan hoge concentraties.

Regulering en toepassing: NOx-emissies worden wereldwijd gereguleerd vanwege hun milieurisico’s. In de industrie en transportsector worden maatregelen zoals katalytische converters en selectieve katalytische reductie (SCR) toegepast om NOx-uitstoot te beperken. Industriële NOx-verbindingen worden ook gebruikt in de productie van salpeterzuur via het Ostwald-proces.

Veiligheid: NOx-gassen zijn giftig en reactief; langdurige blootstelling kan ademhalingsproblemen veroorzaken. Ze dienen met geschikte ventilatie en beveiligingsmaatregelen te worden behandeld.