Situationeel

Situationeel is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord dat betrekking heeft op wat afhankelijk is van een bepaalde situatie. Het beschrijft contextafhankelijkheid: kenmerken zoals gedrag, besluitvorming of eisen kunnen variëren afhankelijk van omstandigheden.

De term is afgeleid van het zelfstandig naamwoord situatie, met het achtervoegsel -eel. Het Engelse equivalent is situational. In het Nederlands worden ook termen zoals situatiegebonden of situatieafhankelijk gebruikt, terwijl situationeel vooral als leenwoord voorkomt in vaktaal en bij de naamgeving van modellen.

Toepassingen zijn wijdverspreid in verschillende vakgebieden. In management en organisatiekunde verwijst situationeel naar het idee dat effectief leiderschap afhankelijk is van de context en van de vaardigheden en motivatie van betrokkenen. Een bekend voorbeeld is situationeel leiderschap, een model waarbij de leiderschapsstijl wordt aangepast aan de rijpheid van volgers. In de psychologie kan men situationeel gedrag onderscheiden van dispositioneel (aangeboren) gedrag. In veiligheids- en operatieve disciplines spreekt men soms van situationeel bewustzijn, het vermogen om relevante elementen in de omgeving tijdig te herkennen en te interpreteren.

Samengevat verwijst situationeel naar contextafhankelijkheid en variatie per situatie. Het gebruik ervan varieert per vakgebied, waarbij sommige termen als synoniemen opgaan (zoals situatiegebonden), terwijl situationeel ook als specifieke leenterm in modellen en theorieën voorkomt. Gerelateerde begrippen zijn onder meer situationeel leiderschap, situatiebewustzijn en situatieafhankelijk gedrag.

---