Schaalniveaus

Schaalniveaus verwijzen naar de niveaus waarop variabelen gemeten kunnen worden en bepalen welke wiskundige bewerkingen zinvol zijn en welke statistische methoden geschikt zijn. Het concept, vaak toegeschreven aan S. S. Stevens, omvat doorgaans vier hoofdtypes: nominaal, ordinaal, interval en verhoudingsniveau (ratio). Deze indeling helpt bij de interpretatie van gegevens en bij de keuze van passende analyse methoden.

Het nominaal niveau classificeert data in categorieën zonder intrinsieke volgorde. Voorbeelden zijn geslacht, merk of kleur. Toepassingen beperken zich tot tellingen en modale waarden; er bestaan geen zinvolle afstanden of verhoudingen tussen de categorieën. Het ordinaal niveau biedt wel een volgorde, maar de afstanden tussen opeenvolgende waarden zijn niet noodzakelijk gelijk. Voorbeelden zijn rangorde of beoordeling op een Likertschaal; statistische operaties zijn onder andere mediaan en modus, vaak met niet-parametrische methoden. Het intervalniveau heeft gelijke afstanden tussen waarden, maar heeft geen absoluut nulpunt; thermometeraflezingen in Celsius vormen een bekend voorbeeld. Optellen en aftrekken zijn mogelijk, maar uitspraken over verhoudingen blijven beperkt. Het verhoudingsniveau, ook wel ratio genoemd, kent wel een absoluut nulpunt en maakt alle bewerkingen mogelijk, inclusief het berekenen van verhoudingen. Voorbeelden zijn lengte, gewicht en tijdseenheden in Kelvin.

In de praktijk beïnvloedt het schaalniveau welke descriptieve statistieken en welke statistische toetsen geschikt zijn. Nominaal en ordinaal data lenen zich doorgaans beter voor non-parametrische methoden, terwijl interval- en verhoudingsdata vaker vragen om parametritische technieken, afhankelijk van de verdeling en de meetopzet.