Receptorgevoeligheid

Receptorgevoeligheid is de mate waarin receptoren op cellen reageren op een ligandus, zoals een neurotransmitter, hormoon of medicijn. Het begrip ligt op het kruispunt van biologie, fysiologie en farmacologie en bepaalt hoe snel en hoe sterk een cel reageert op signaalmoleculen. Receptoren kunnen chemische signalen slechts beperkt herkennen en zetten dat signaal om in intracellulaire respons via verschillende signaalroutes.

De gevoeligheid van een receptor wordt beïnvloed door meerdere factoren. Genetische variatie in het receptorprotein kan de bindingssterkte en activatie veranderen. Ook de receptoropstelling op het celoppervlak (receptordensiteit) en de efficiëntie van de diye signaalketen spelen een rol. Mechanismen zoals desensitisatie en internalisatie kunnen de gevoeligheid na herhaalde stimulatie verminderen, terwijl upregulatie van receptoren juist tot hogere gevoeligheid kan leiden. Verder spelen factoren als co-factoren, celschade en de aanwezigheid van receptorsubtypes een rol bij de uiteindelijke respons.

In de farmacologie worden gevoeligheid en respons vaak gekwantificeerd met termen als kinetoepassing van het ligandum, affiniteit (KD) en werkzaamheid (Emax). Een dosis-responscurve toont hoe de respons varieert met ligandconcentratie, terwijl EC50 de concentratie aangeeft die half maximale respons geeft. Begrippen als potentsie en effectiviteit helpen bij het vergelijken van geneesmiddelen en verklaren variatie in individuele reacties.

Toepassing en belang: onderliggende receptorgevoeligheid verklaart waarom mensen verschillend reageren op hetzelfde geneesmiddel, wat relevant is voor farmacogenomica, dosisaanpassingen en het voorkomen van bijwerkingen. Voorbeelden betreffen receptoren zoals adrenerge en opioïde receptoren.