Plantengedrag

Plantengedrag verwijst naar de reacties van planten op omgevingsstimuli en interne signalen die de groei, ontwikkeling en overleving beïnvloeden. Omdat planten geen zenuwstelsel bezitten, ontstaan hun responsen uit signaalroutes en hormonale regulatie die leiden tot veranderingen in groeirichting, vorm en metabolische activiteit.

Belangrijke concepten zijn tropismen, nastic bewegingen en circadiane ritmes. Tropismen zijn groeibewegingen gericht op een specifieke bron van stimulatie, zoals fototropie (groei richting licht) en geotropie (zwaartekracht). Nastic-bewegingen zijn snelle, niet-georiënteerde bewegingen, zoals het sluiten van bladeren bij aanraking. Nyctinastie verwijst naar het dagelijkse openen en sluiten van bladeren of knoppen volgens een dag- en nachtritme.

Mechanismen van plantengedrag draaien om zintuigen en signaalprocessen. Planten herkennen licht via fotoreceptoren zoals fytochromen, phototropines en cryptochromen. Verdere signalen ontstaan door de verdeling van auxine, wat asymmetrische groei en buiging veroorzaakt. Signaaltransductie omvat calciumgolven, reactieve zuurstofsoorten en veranderende hormoonpeilstanden, met daarop volgende veranderingen in genexpressie en metabolisme. Mechanische prikkels kunnen leiden tot thigmomorfogenese, waarbij structurele aanpassingen in plantweefsel optreden.

Planten communiceren ook met hun omgeving. Bij beschadiging kunnen ze vluchtige organische verbindingen uitscheiden die naburige planten waarschuwen, insecten informeren of achteruitgang afweren. Er is ook onderzoek naar priming: na een eerste stressprikkel kunnen planten bij herhaling sneller reageren.

De interpretatie van plantengedrag als intelligentie of bewustzijn is onderwerp van debat. De meeste wetenschappers beschouwen het als adaptieve reacties zonder bewuste ervaring. Toepassingen van dit vakgebied liggen in geavanceerde teelt, bestrijdingsstrategieën en ecologisch beheer.