Melkverwerking

Melkverwerking is het proces waarbij rauwe melk uit de melkveehouderij wordt omgezet in verbruiksklare melk en afgeleide zuivelproducten. Het omvat levering, opslag, kwaliteitscontroles, verwerking, verpakking en distributie. Het doel is voedselveiligheid, een consistente samenstelling en een lange houdbaarheid.

Bij aankomst in een zuivelbedrijf wordt de melk gecontroleerd en gekoeld. Monsters worden genomen om microbiële belasting, somatische cellen en residuen (zoals antibiotica) te controleren, en om het vet- en eiwitgehalte vast te stellen. Doorgaans wordt melk snel gekoeld tot 2–4°C om bederf te voorkomen.

De kernprocessen zijn pasteurisatie, homogenisatie en separatie. Pasteurisatie doodt ziekteverwekkers en verhoogt de houdbaarheid, meestal HTST (ongeveer 72°C gedurende 15 seconden) of UHT voor langere houdbaarheid. Homogenisatie verdeelt vetbolletjes tot kleinere deeltjes zodat het vet gelijkmatig verdeeld blijft. Separatie verbetert de controle over het vetgehalte door room af te scheiden of te verdelen; standaardisatie bepaalt daarna de gewenste vet- en eiwitpercentages voor volle, halfvolle en magere melk. Afhankelijk van het product volgen aanvullende stappen zoals verdamping, filtratie en dehydratie, die leiden tot melkpoeder of basis voor kaas en andere zuivelproducten. Gefermenteerde melkproducten zoals yoghurt ontstaan via specifieke bacterieculturen.

Verpakking en distributie: na verwerking wordt melk en zuivel verpakt in karton, kunststof of glas, vaak in aseptische verpakkingen voor UHT-producten. Verpakte producten gaan in de koelketen naar supermarkten, bedrijven en horeca.

Kwaliteit en veiligheid: toezicht, HACCP en ISO-normen worden toegepast; regelmatige analyses op microbiologie, residuen en houdbaarheidsdata worden uitgevoerd; traceerbaarheid en verpakkingseisen zijn verplicht. Milieuaspecten zien op verwerking van bijproducten zoals room, kaas en melkpoeder, en op afvalwater, energie- en watergebruik.