Knoopfalen

Knoopfalen is een verzamelnaam voor stoornissen van de hartgeleiding die voortkomen uit falen van de sinusknoop of de AV-knoop. De sinusknoop is de natuurlijke pacemaker van het hart; bij een sinusknoopfalen ontstaat vaak bradycardie en onregelmatige hartritmes. Een AV-knoopfalen, of AV-blok, betreft een verminderde of onderbroken geleiding van het signaal van atrium naar ventrikel, wat kan leiden tot traag kloppende ventrikels en soms onderbrekingen in de hartslag.

Oorzaken van knoopfalen zijn onder meer veroudering van de geleidingsweefsel, ischemie of infarct in de hartspier, cardiomyopathieën en fibrose van de geleidingssysteem. Medicijnen zoals bèta-blokkers en calciumantagonisten kunnen een rol spelen, zeker bij bestaande hartgeleidingsstoornissen. Congenitale afwijkingen komen ook voor.

Types omvatten sinusknoopfalen (ook wel sick sinus syndrome genoemd) en AV-knoopfalen (AV-blok). Symptomen zijn vaak duizeligheid, flauwvallen, vermoeidheid, kortademigheid bij inspanning en soms hartkloppingen. De ernst varieert afhankelijk van de mate van bradycardie en de aanwezigheid van episodes van asystolie.

Diagnose gebeurt meestal met een elektrocardiogram (ECG) op het moment van klachten, aangevuld met langdurige Holter-monitoring of event-recorders. In sommige gevallen kan electrophysiologisch onderzoek worden uitgevoerd.

Behandeling richt zich op het onderkennen van de onderliggende oorzaak en het aanpassen van eventuele medicatie. Bij persistente, symptomatische bradycardie of hooggradig AV-blok is een pacemaker vaak de definitieve behandeling. Prognose is afhankelijk van de ernst en de aanwezigheid van complicaties; een pacemaker kan de symptomen aanzienlijk verbeteren en het risico op syncope verminderen. Epidemiologisch komt knoopfalen vooral voor bij ouderen.