Gebruiksvorming

Gebruiksvorming is het proces waarbij het gebruik van een product, dienst of systeem doelgericht wordt beïnvloed of gevormd. Het omvat ontwerpkeuzes, instructies, trainingen en beleidsmaatregelen die erop gericht zijn hoe mensen omgaan met een toepassing, en hoe die omgang efficiënter, veiliger en toegankelijker kan worden gemaakt. De term benadrukt niet alleen wat mogelijk is met een systeem, maar ook hoe gebruikers patronen en routines ontwikkelen rondom dat systeem.

Toepassingsgebieden van gebruiksvorming zijn onder meer ontwerp en technologie, onderwijs en training, organisatiebeheer en communicatiepraktijken. In ontwerp en technologie gaat het om interactieontwerp, informatiearchitectuur en onboarding die gebruikers helpen de functionaliteit daadwerkelijk te begrijpen en effectief te gebruiken. In onderwijs en training kan het slaan op het vormen van routines rondom digitale tools en leerplatforms. In organisaties kan gebruiksvorming betrekking hebben op werkprocessen, standaarden en regels die bepaald gedrag bij medewerkers stimuleren of afdwingen.

Het proces van gebruiksvorming omvat vaak gebruiksanalyses, persona’s, scenario’s, prototyping van interacties en evaluatie met bruikbaarheid en adoptie als doelen. Methoden zoals gebruikersinzichten, piloten en feedbackloops spelen daarbij een rol. Ethiek en transparantie zijn belangrijke aandachtspunten: te sterke sturing kan autonomie verminderen of privacy in het gedrang brengen, terwijl openheid over doelen en methoden het draagvlak vergroot.

Zie ook: gebruiksvriendelijkheid, usability, human-centered design, gedragsontwerp.