Effusies

Effusies zijn abnormale vochtophopingen in een lichaamsholte of ruimte. De meest voorkomende locaties zijn pleurale effusie (tussen long en borstkas), pericardiale effusie (in de pericardholte) en ascites (vocht in de buik); ook gewrichtseffusies komen voor.

Oorzaken ontstaan door een disbalans tussen vochtproductie en afvoer, of door veranderde vaatdoorlaatbaarheid. Effusies worden vaak onderverdeeld in transudaten en exsudaten. Transudaten ontstaan bij storingen van hydrostatische of colloïd-osmotische druk, bijvoorbeeld bij hartfalen, levercirrose of nefrotisch syndroom. Exsudaten ontstaan bij ontsteking, infectie, maligniteit of trauma, waarbij de vaatwandpermeabiliteit toeneemt. Ook chylous effusies door lymfatische obstructie komen voor, bijvoorbeeld bij kanker of postsurgicale schade.

Klinische verschijnselen variëren naar locatie. Pleuraal effusie kan kortademigheid en pleurale pijn veroorzaken; pericardiale effusie kan tekenen van een tamponade geven; ascites leidt tot buikomvangstoename en ongemak; gewrichtseffusies tot zwelling en beperking van beweging.

Diagnose gaat uit van lichamelijk onderzoek en beeldvorming (echografie, röntgenfoto’s of CT). De vloeistof wordt geanalyseerd na drainage: eiwit- en LDH-niveaus met criteria zoals Light’s criteria bij pleurale effusies, en bij ascites vaak de SAAG (serum-ascites-albuminegraad) om oorzaak te onderscheiden. Verder worden microbiologie en cytologie uitgevoerd.

Behandeling richt zich op de onderliggende oorzaak en, indien nodig, drainage. Voorlichting en controle van symptoomverlichting kunnen bestaan uit thoracentesis, paracentese of pericardiocentesis; bij recidiverende pleurale effusies kan pleurodese of andere herhaalde drainage overwogen worden. Diuretica zijn soms nuttig bij transudaten; behandeling van infectie, lever- of hartziekte is cruciaal.

Prognose hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en de respons op therapie.