vaatwandpermeabiliteit

Vaatwandpermeabiliteit is de eigenschap van de wanden van bloedvaten om vloeistoffen, opgeloste stoffen en cellen door te laten naar het weefsel. Het bepaalt uitwisseling tussen bloed en weefsel en is cruciaal voor voeding, immuunfuncties en homeostase, maar bij overmatige permeabiliteit kunnen zwellingen (oedeem) ontstaan.

De vaatwand bestaat uit endotheelcellen die samen een selectieve barrière vormen. Verbindende juncties zoals tight junctions en adherens junctions (VE-cadherine) reguleren passage tussen cellen, terwijl fenestraties in fenestreerde capillairen en de structuur van discontinu band(endotheel) de permeabiliteit beïnvloeden. De glycocalyx op het luminale oppervlak fungeert als extra barrière en regulator van transitie. Transcytose (vesiculair transport) levert ook een transcellulair route.

Regulatie gebeurt onder invloed van verschillende mediator voedingsstoffen en vloeistofdrukken. Ontstekings- en angiogenesefactoren zoals histamine, bradykinine en VEGF verhogen de permeabiliteit door verstoring van tight junctions en endotheelintegriteit. Anti-inflammatoire signalen, intacte glycocalyx en optimale shear stress kunnen de barrière juist versterken.

Pathologie en klinische relevantie: verhoogde vaatwandpermeabiliteit komt voor bij ontstekingen, sepsis, trauma en tumorangiogenese en draagt bij aan oedeem en weefselbeschadiging. De bloed-hersenbarrière is een bijzonder restrictieve variant; disfunctie kan neurologische aandoeningen bevorderen.

Metingen en theorieën: permeabiliteit wordt vaak geschat met tracerstoffen zoals Evans blue-albumine of door beeldvorming en transendotelaire weerstandmetingen. Klassieke Starling-energieën beschrijven vloeistofuitwisseling door hydrostatische en colloïd-osmotische krachten, maar moderne modellen benadrukken ook de rol van de glycocalyx en de transendotelaire weerstand.