vaatdoorlaatbaarheid

Vaatdoorlaatbaarheid, ook wel capillaire vaatdoorlaatbaarheid genoemd, is het vermogen van bloedvaten om vloeistoffen en opgeloste stoffen door te laten tussen bloed en weefsel. De belangrijkste component is de endotheelbarrière, bestaande uit endotheelcellen met tight junctions en adherens junctions, de basale lamina en transcellulair transport.

De mate van doorlaatbaarheid varieert sterk tussen weefsels. Continu capillairen, zoals in spierweefsel, hebben een relatief lage doorlaatbaarheid. Fenestrerende capillairen komen voor in organen als nierglomerulus en dunne darm en hebben een hogere doorlaatbaarheid. Discontinue capillairen (sinusoïden) in lever en milt zijn het meest doorlaatbaar.

Mechanismen omvatten paracellulair transport tussen endotheelcellen en transcellulair vervoer via vesicles. Regulatie gebeurt door ontstekingsmediatoren en groeifactoren, zoals histamine, bradykinine, leukotriënen en VEGF, die de doorlaatbaarheid verhogen. Regulatoire signalen leiden tot veranderingen in tight junctions en cytoskeletale vereenvoudiging, wat lekkage bevordert.

Pathologisch kan verhoogde vaatdoorlaatbaarheid leiden tot edema en weefselvloeistofverlies, en speelt een rol bij ontstekingen, sepsis, trauma en brandwonden. Ook bij tumoren is doorlaatbaarheid relevant, onder meer via het EPR-effect dat nanopartikelafgifte beïnvloedt.

Metingen van vaatdoorlaatbaarheid omvatten in vivo methoden zoals Evans blue-die lektiemetingen en tracergebaseerde assays, en in vitro systemen met TEER en diffusie van dextran. Klinisch begrip van vaatdoorlaatbaarheid is van belang voor behandeling van edema, inflammatoire aandoeningen en gerichte geneesmiddelafgifte.