Afbrokkelen

Afbrokkelen is het proces waarbij materiaal loskomt of in stukken afvalt. Het kan optreden bij natuurlijke gesteenten zoals kliffen en rotswanden, maar ook bij door mensen aangebrachte constructies zoals beton, pleisterwerk en verflagen. In de wetenschappelijke en bouwkundige literatuur wordt het begrip gebruikt om een geleidelijk of plotseling afbreken van materiaal te beschrijven, vaak als gevolg van mechanische, thermische of chemische factoren.

Etymologisch komt afbrokkelen van af- (uiteen of weg) en brokkelen (in brokjes breken). Het woord verwoordt het verschijnen van losse fragmenten die zich van een groter geheel losmaken.

In de geologie en bodemsleer gaat afbrokkelen samen met verwering, erosie en terugtrekkende klifkanten als gevolg van weersinvloeden en fysische krimp- en uitzetting. In de bouwkunde en restauratie duidt het op spalling van beton, afbladderende verf en losliggende voegnaden. In erfgoedconservering is afbrokkeling een veelal zorgelijk proces voor schilderijen, pleisterwerk en beeldhouwwerk, waar behoud en stabilisatie prioriteit krijgen.

Oorzaken zijn onder meer temperatuurwisselingen, vochtopname en uitdroging, zout- en chemische reacties, slijtage door wind en water, en mechanische belasting. Procesmatige kenmerken zijn scheurvorming, delaminatie, losscheuring of afvallen in fragmenten, soms gepaard gaand met geluid en stofvorming.

Preventie en mitigatie richten zich op tijdig onderhoud, monitoring en het kiezen van materialen met beperkte gevoeligheid voor vocht en uitzetting, plus goede afdichting, drainage en ventilatie. Zie ook verwering, erosie, spalling en delaminatie.