stofvorming

Stofvorming is het proces waarbij stofdeeltjes ontstaan en groeien uit een gasfase of uit andere fasen. Het komt voor in veel omgevingen, zoals de atmosfeer, de ruimte en in industriële processen. In de atmosfeer speelt stofvorming een belangrijke rol bij aerosolen, klimaat en gezondheid.

In de atmosfeer verloopt stofvorming via nucleatie, condensatie en coagulatie. Gasmoleculen kunnen samenklonteren tot nanodeeltjes (nucleatie). Deze deeltjes groeien door condensatie van vluchtige stoffen zoals water, organische verbindingen en zouten, en door samenklontering met andere deeltjes (coagulatie). Grotere deeltjes kunnen uiteindelijk neerslaan of uit de lucht worden verwijderd door deposities. Het proces wordt beïnvloed door temperatuur, vocht en de aanwezigheid van bestaande stofdeeltjes die als kernen kunnen dienen (heterogene nucleatie). Bronnen zijn natuurlijke factoren zoals zeezout, bosrijke aerosolen en vulkanische uitbarstingen, en menselijke activiteiten zoals verbranding van fossiele brandstoffen en industrie.

De gevolgen van stofvorming zijn onder meer klimaatimpact doordat aerosolen zonlicht kunnen reflecteren of absorberen en zo het aardoppervlak koeler of warmer maken, en effecten op wolkenvorming. Ze spelen ook een rol bij gezondheid via ademhalingsproblemen. Metingen gebeuren met instrumenten zoals condensatiepartikelmeters en mobiliteitsanalysatoren; modellen proberen de ontwikkeling van stofvorming en de klimaat- en gezondheidsimpact te voorspellen. Beheersing in industriële processen gebeurt via ventilatie, filtratie en procescontrole. Buiten de atmosfeer draagt stofvorming bij aan de vorming van interstellair en interplanetair stof in sterrenwinden en supernovae, wat uiteindelijk van belang is voor planetvorming.