verleren

Verleren is het proces waarbij eerder aangeleerde kennis, vaardigheden of gedragingen verdwijnen of minder toegankelijk worden. Het kan betrekking hebben op cognitieve kennis en op praktische handelingen, en komt voor in onderwijskunde, psychologie en organisatiekunde. Verleren kan bewust plaatsvinden, bijvoorbeeld bij het afleren van een ongezonde gewoonte, maar ook onbewust optreden door tijdsverloop en veranderde omstandigheden.

Er zijn twee hoofdvormen van verleren: passief verleren en actief verleren. Passief verleren ontstaat door vergeten of door interferentie tussen oud en nieuw leren. Actief verleren gebeurt wanneer iemand expliciet werkt aan het afleren van oud gedrag en dit vervangt door nieuw gedrag, vaak met training en feedback. De onderliggende mechanismen omvatten geheugenverval, interferentie, retrieval-fouten (moeite met ophalen van opgeslagen informatie) en reconsolidatie. Bij gewoontes kan extinctie optreden, waardoor cues minder de verwachting van beloning oproepen en de gewoonte afneemt.

Verleren speelt een rol in onderwijs, professionele ontwikkeling en veranderingsprocessen binnen organisaties. Verouderde procedures, tools of normen moeten soms losgelaten worden om plaats te maken voor effectievere werkwijzen. Het vergt vaak herhaalde oefening en begeleiding, zodat het nieuwe gedrag verankerd raakt. Verleren is niet hetzelfde als geheugenverlies: het oude leren kan tijdelijk of blijvend zijn, en onder bepaalde omstandigheden kan het terugkeren, terwijl opnieuw leren (relearning) sneller kan verlopen dan oorspronkelijk leren.