stofkringlopen

Stofkringlopen zijn de circulaire bewegingen van chemische elementen door levende organismen, water, lucht en gesteente. Ze beschrijven hoe stoffen tussen reservoirs zoals de atmosfeer, bodems, zoetwater en oceaan worden opgenomen, getransporteerd en teruggebracht, zodat materie beschikbaar blijft voor biosferen en processen op aarde. De kringlopen vinden plaats op uiteenlopende tijdschalen, van dagen tot miljoenen jaren, en worden beïnvloed door klimaatomstandigheden en menselijk handelen.

Belangrijke voorbeelden zijn koolstof-, stikstof-, fosfor- en zwavelkringlopen. In de koolstofkringloop wisselt koolstof tussen lucht, biosfeer en water en lithosfeer via fotosynthese, verbranding en sedimentatie; de atmosfeer fungeert als belangrijke koolstofreservoir. De stikstofkringloop omvat stikstoffixatie door micro-organismen, nitrificatie, assimilatie door planten, mineralisatie en denitrificatie, waardoor stikstof beschikbaar raakt voor levende wezens maar ook kan leiden tot eutrofiëring bij overschotten. De fosforkringloop heeft als basis de verwering van fosfaatgesteente, opname door planten en terugvoer via afsterving en sedimentatie; een atmosfeerreservoir ontbreekt, waardoor de kringloop kwetsbaar is voor uitputting. De zwavelkringloop omvat de uitwisseling tussen bodem, water en atmosfeer via microbiële processen die sulfaat naar sulfide omzetten en vice versa.

Menselijke activiteiten verstoren deze kringlopen door verbranding van fossiele brandstoffen, intensieve landbouw, ontbossing en mijnbouw. Dit kan leiden tot verhoogde kooldioxideconcentraties, eutrofiëring van wateren met nutriënten, verzuring van ecosystemen en veranderingen in de beschikbaarheid van nutriënten voor planten en dieren.

Stofkringlopen vormen een kernconcept in ecologie en milieuwetenschappen. Ze bieden een kader voor het beoordelen van resourcebehoefte, drainage en bodembehoud, en voor het ontwerpen van duurzaam land- en waterbeheer.