stemvorming

Stemvorming is het proces waarbij uit een basiswoord de stam van het woord wordt gevormd of aangepast, zodat deze stam als basis dient voor afleiding en vervoeging. De stam draagt de kernbetekenis en vormt de kern waarop uitgangs- en afleidingssuffixen worden geplaatst.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen derivationele stamvorming (het vormen van nieuwe woorden door afleiding) en inflectie-stamvorming (het aanpassen van de stam om grammaticale informatie uit te drukken, zoals tijd, getal of grammaticale categorie). Soms treden beide processen tegelijk op, en in veel talen zijn stamvormingspatronen onregelmatig.

Stamveranderingen kunnen intern zijn, zoals klankveranderingen binnen de stam (ablaut of stemwisseling), of bestaan uit volledig andere stamvormen via suppletie (bijv. go/went, sing/sang/sung).

In taalkunde wordt meestal onderscheid gemaakt tussen lemma, stam en uitgang. Het lemma is de woordenboekvorm; de stam is de vorm waarop afleidingen en vervoegingen zijn gebaseerd; de uitgang geeft grammaticale congruentie aan. Stamvorming is cruciaal voor morfologische analyse, lexicografie en natuurlijke taalverwerking.

Toepassingen: in computational linguistics wordt stam- en lemmatization gebruikt om woorden met dezelfde stam te groeperen, wat de efficiëntie van zoekopdrachten en taalbegrip verbetert. Het begrip stamvorming helpt bij het beschrijven van hoe talen woordenbouwen en variëren.