woordenboekvorm

De woordenboekvorm is de vorm van een woord die in een woordenboek als hoofdwoord wordt gepresenteerd. Het dient als basis- of lemmapositie voor alfabetische ordening en voor het beschrijven van de verschillende vormen die een woord kan aannemen. In het dagelijks taalgebruik komt vaak de term “lemma” dicht bij het begrip, maar woordenboekvorm verwijst vooral naar de citerestem die in lexicografische context wordt gebruikt.

Bij werkwoorden is de woordenboekvorm vrijwel altijd de infinitief, bijvoorbeeld lopen, zien, worden. Deze vorm is de basis voor de vervoeging in tijd, persoon en getal: ik loop, jij loopt, wij lopen; verleden tijden en participia worden afgeleid van deze basisvorm. In sommige grammaticale systemen kan de infinitief eindigen op -en of op -n, maar de kernidee blijft dat de infinitief de woordenboekvorm voor werkwoorden is.

Bij zelfstandige naamwoorden is de woordenboekvorm doorgaans het enkelvoudelijke basisvorm zonder lidwoord, zoals deur, tafel, student. Veranderingen zoals meervoud, lidwoorden of diminutieven worden gezien als afgeleide vormen die bestaan buiten de wbv. Bijvoeglijke naamwoorden hebben meestal de woordenboekvorm in de positieve toestand, zoals groot, klein, vriendelijk; vergelijkingsvormen worden afgeleid van deze basis via inflectie.

In de lexicografie fungeert de woordenboekvorm als uitgangspunt voor de opsomming van alle afgeleide en vervoegde vormen van een woord. De term benadrukt vooral de rol als citatie- of hoofdvorm in woordenboeken en veel educatieve bronnen, waar de wbv samen met de afleidingen de kern vormt van de woordvorming.